۱ — «شیر فشار خط اصلی» چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

تعریف فنی: این قطعه (که در ترانسمیشن‌های Aisin با نام Pressure Control Solenoid یا Throttle/Line Pressure Control شناخته می‌شود) یک ولو برقی/هیدرولیک است که با تغییر مقدار روغن برگشتی یا هدایت مسیر روغن، فشار کل سیستم (line pressure) را تنظیم می‌کند. فشار خط منبع فشار برای کلاچ‌ها، باندها و عملگرهای داخلی گیربکس است — بنابراین کنترل دقیق آن برای تعویض‌های نرم و انتقال گشتاور ضروری است. در خانوادهٔ Aisin 4‌سرعته این عملکرد توسط یک شیر برقی (بوبین) که روی valve body نصب شده انجام می‌شود.

۲ — کجا قرار دارد و چه اجزایی دارد؟

• مکان: روی یا داخل valve body (پس از باز کردن سینی/pan گیربکس). معمولاً بوبین(های) الکتریکی و یک یا چند پیستون/اسپول و فنر/اورینگ تشکیل‌دهندهٔ ساختارند.

• اجزا: بوبین الکتریکی (solenoid)، پیستون/اسپول هیدرولیک، مسیرهای روغن (passages)، و در برخی طراحی‌ها پیچ تنظیم یا قطعهٔ مکانیکی برای تنظیم فشار (در برخی گیربکس‌ها).

۳ — چگونه کار می‌کند (به‌زبان فنی ولی قابل‌فهم)

1. پمپ روغن گیربکس فشار خام تولید می‌کند.

2. خط اصلی (line) این فشار را به اجزای عملگرِ تعویض (کلاچ‌ها، باندها و تورک‌کنورتر) می‌رساند.

3. شیرِ کنترل فشار (PCSV) با تغییر میزان عبور/بازگشت روغن به کارتر یا مسیر برگشت، فشار خروجیِ «خط» را کم/زیاد می‌کند.

4. TCM (یا واحد کنترل گیربکس) از طریق فرمان PWM (دیوٹی‌سایکل) بوبین را مدوله می‌کند؛ بوبین این سیگنال را به حرکت اسپول تبدیل می‌کند و در نتیجه خط فشار متناسب با بار/سرعت تنظیم می‌شود. (مقدار مقاومت بوبین‌ها در اسناد Aisin ذکر شده است: برای Pressure Control Solenoid معمولاً ~3–5 Ω).

۴ — علائم شایع خرابی یا مشکل در شیر فشار خط

• لغزش (slip) در شتاب اول یا در تغییر دنده‌ها (به‌خاطر فشار پایین).

• تعویض‌های خشن یا تقه‌زدن (اگر فشار بیش از حد بالا یا کنترل نامناسب باشد).

• تاخیر در درگیر شدن دنده‌ها (delayed engagement) هنگام رفتن از P→D یا N→D.

• تورک‌کنورتر عمل نمی‌کند یا TCC‌ مشکل دارد (قفل‌کنندهٔ تورک‌کنورتر یا کدهای مربوطه).

• روشن شدن چراغ خطا/چک انجین و ثبت کدهای مرتبط با فشار یا شیرها.

• وجود ذرات یا رنگ سوخته در روغن (آسیب داخلی یا گرفتگی صافی/فیلتر).
  این علائم در اسناد و نوشته‌های فنی تعمیرکاران گیربکس به‌عنوان نشانهٔ مستقیم ایراد در شیر برقی یا تنظیم فشار مطرح شده‌اند.

۵ — گام‌به‌گامِ تشخیص (عملی، برای کسی که ابزار دارد)

هشدار: تست فشار و باز کردن سینی گیربکس کار حساسی است — برای ایمنی و جلوگیری از آلودگی و خطا بهتر است در کارگاه مجهز یا با تکنسین باتجربه انجام شود.

1. خواندن کدها (OBD/TCM): با دستگاه عیب‌یاب خطاهای گیربکس را بخوان؛ اگر کدهای مربوط به فشار یا شیرها وجود دارد، محل را محدود می‌کند.

2. بازرسی بصری و وضعیت روغن: سطح، رنگ و بوی روغن (اگر سوخته یا دارای ذرات فلزی است، قبل از هر چیز فیلتر و روغن را بررسی کن).

3. تست مقاومت بوبین: با اهم‌متر مقاومت بوبین Pressure Control Solenoid را اندازه بگیر — مقدار مرجع در اسناد Aisin حدود ۳–۵ Ω است (در دمای مرجع). اگر باز/نامحدود یا اتصال کوتاه باشد، بوبین خراب است.

4. تست فشار خط با گیج فشار (pressure gauge):

   • شاسی را ایمن کن، گیربکس را در دمای کاری قرار بده (رانندگی کوتاه قبل).

   • پیچ یا درپوش line pressure test port را باز و آداپتور گیج را وصل کن (در صورت نبود پورت، از آداپتور مخصوص یا درپوش سنسور استفاده می‌شود).

   • فشار را در حالت‌های مختلف بخوان: idle، نواحی P/N/D/R و در حالت استال (فشار در حالت کامل گاز — WOT). در ترانسمیشن‌های Aisin/هم‌خانواده مقادیر مرجحی در منوال فنی ذکر شده‌اند (به‌عنوان مثال در برخی اسناد فشار در idle حدود 60–125 psi و در استال/WOT صدها psi است). مقادیر واقعی برای هر مدل/نسخه را از منوال فنی آن گیربکس چک کن.

5. آزمایش فرمان‌دهی بوبین با اسکوپ/اسکنر: فرمان PWM (دیوٹی‌سایکل) را تغییر بده و مشاهده کن که فشار چگونه پاسخ می‌دهد — پاسخ نامناسب نشان‌دهندهٔ گرفتگی اسپول/سایش بدنه یا خرابی بوبین/الکترونیک است. (در اسناد Aisin توضیح کامل در مورد نحوهٔ کنترل و مقادیر اهم/دیوٹی داده شده).

6. تست جایگزینی سریع: اگر چند بوبین مشابه در والو بادی وجود دارد، می‌توان برای بررسی سریع یکی را با دیگری جابه‌جا کرد؛ اگر مشکل جابجا شد، احتمالاً خود بوبین ایراد دارد؛ اگر نماند، احتمال خرابی مسیر هیدرولیک/اسپول یا پمپ بیشتر است.

۶ — اعداد و مقادیر مرجع (تقریبی — برای راهنمایی؛ مقادیر دقیق را از منوال گیربکس خودرو تأیید کن)

• مقاومت بوبین فشار: ≈ 3 – 5 Ω (در اسناد Aisin برای Pressure Control Solenoid).

• فشار خط (نمونهٔ مرجع عمومی برای گیربکس‌های اتوماتیک/Aisin):

  • آیـدل: ~60–125 psi (≈4–8.6 bar).

  • WOT / استال: می‌تواند به 170–300 psi یا بالاتر برسد (بسته به طراحی و شرایط).
    این اعداد نشان‌دهندهٔ محدوده‌های معمول هستند؛ برای مقادیر دقیق H30 Cross (نسخه/سال خاص) باید جدول فشار در منوال سرویس AW81/U440E را چک کنی.

۷ — دلایل شایع افت یا افزایش فشار و راه‌حل‌ها

• بوگیر یا گرفتگی صافی/فیلتر روغن گیربکس → کاهش جریان → فشار پایین. (راه‌حل: تعویض فیلتر و روغن).

• خرابی یا اتصال نامناسب بوبین (الکتریک) → فرمان نادرست → فشار نامناسب. (راه‌حل: تست اهم و جایگزینی بوبین).

• سایش بوش‌ها/بُرش کانال والوبادی یا گیر کردن اسپول → قیمت‌گذاری/تنظیم نادرست فشار؛ در این حالت گاهاً باید والو بادی بازسازی یا «بوش‌گذاری/اورسایز اسپول» شود (repair by oversize valve kit).

• پمپ روغن ضعیف یا قطعات داخلی مستهلک → فشار تولیدی کاهش می‌یابد (راه‌حل: تعویض/بازسازی پمپ).

• عیب در TCM یا سیم‌کشی/کانکتور → فرمان اشتباه به بوبین (راه‌حل: چک الکتریک/اسکن و تست سوکت).

۸ — گزینه‌های تعمیر (ترتیب از کم‌هزینه تا پرهزینه)

1. تعویض روغن و فیلتر گیربکس و پاک‌سازی/بررسی کانکتورها (ابتدایی و ضروری).

2. تعویض بوبین فشار (Pressure Control Solenoid) — معمولاً ارزان‌ترین راه مستقیم برای رفع مشکلات الکتریکی/بوبینی. (مثالِ پارت/منبع برای خانوادهٔ AW80/81/U440E روی بازارهای قطعه وجود دارد).

3. تمیزکاری و بازبینی والو بادی (تعویض اورینگ‌ها و چک‌بال‌ها).

4. بازسازی والوبادی با بوش یا کیت اورسایز/اسپول (اگر سایش بُرش کانال وجود دارد) — این کار معمولاً توسط تعمیرگاه‌های تخصصی یا با کیت‌های Sonnax/OTC انجام می‌شود.

5. تعویض یا بازسازی کامل گیربکس / تعویض پمپ — در مواردی که آسیب داخلی گسترده است.

۹ — نکات ایمنی و توصیه‌های کاربردی

• قبل از هر کاری از ایمن بودن خودرو و فرود بودن آن مطمئن شو (چک‌های جک و پایه).

• گیر کردن ذرات و آلودگی حساس‌ترین بخش را خراب می‌کند — محیط پاک و ابزار تمیز ضروری است.

• روغن جدید همانی که سازنده توصیه کرده (ATF با مشخصات Aisin) استفاده شود. استفاده از روانکار نامناسب باعث مشکلات فشار و طول عمر پایین می‌شود.

• اگر دسترسی به گیج فشار و اسکنر حرفه‌ای نداری، بهتر کار را به تعمیرگاه تخصصی گیربکس بسپاری — چون تست فشار ناصحیح یا کارکردن روی والو بادی بدون محیط تمیز ممکن است آسیب بزند.